Czym jest elektrosmog?

25 marzec 2025

Czym jest elektrosmog?

Definicja i zakres zjawiska

Słowo „elektrosmog” to potoczne określenie na nadmierne lub wszechobecne pola elektromagnetyczne (EMF – z ang. Electromagnetic Fields), które wypełniają naszą przestrzeń. Termin ten powstał w odpowiedzi na obserwacje, że w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat do naszego otoczenia trafiła ogromna liczba źródeł promieniowania elektromagnetycznego – m.in. nadajniki telefonii komórkowej, sieci Wi-Fi czy linie wysokiego napięcia.

Elektrosmog nie jest zjawiskiem nowym – pole elektromagnetyczne towarzyszy nam od zawsze, ponieważ występuje naturalnie w przyrodzie (np. w postaci promieniowania kosmicznego czy pól magnetycznych Ziemi). Rewolucja technologiczna sprawiła jednak, że intensywność i różnorodność sztucznych źródeł promieniowania znacząco wzrosły. Stąd pojawiają się pytania o ewentualne skutki zdrowotne, zwłaszcza w kontekście długotrwałego i wieloźródłowego narażenia.

Skąd się bierze elektrosmog?

Elektrosmog powstaje wskutek działania urządzeń i systemów wytwarzających fale elektromagnetyczne różnych częstotliwości. Mogą to być:

Pola niskiej częstotliwości (ELF – Extremely Low Frequency): generowane np. przez linie wysokiego napięcia czy urządzenia elektryczne w gospodarstwach domowych.
Pola wysokiej częstotliwości (RF – Radio Frequency): charakterystyczne dla nadajników radiowych, telewizyjnych, a także routerów Wi-Fi i telefonów komórkowych.
Pola mikrofalowe: używane w komunikacji bezprzewodowej (Bluetooth, Wi-Fi) oraz w kuchenkach mikrofalowych.

Wspólnym mianownikiem wszystkich tych źródeł jest fakt, że wypełniają przestrzeń falami elektromagnetycznymi, które potencjalnie mogą oddziaływać na organizm ludzki.

Przykłady źródeł promieniowania

1. Routery Wi-Fi

Wi-Fi to zdecydowanie jeden z najbardziej rozpowszechnionych systemów komunikacji bezprzewodowej. Umożliwia korzystanie z internetu bez użycia kabli, co znacząco wpływa na komfort użytkowania. Router Wi-Fi emituje fale radiowe o częstotliwościach zwykle w przedziale 2,4 GHz lub 5 GHz. Mimo że normy bezpieczeństwa ściśle regulują maksymalny poziom mocy sygnału, wiele osób obawia się długotrwałego przebywania w zasięgu sieci bezprzewodowych, zwłaszcza w małych pomieszczeniach.

Co można zrobić?

Umieścić router w pewnej odległości od miejsca, w którym często przebywamy (np. nie stawiać go na nocnym stoliku).
Stosować tryb wyłączania Wi-Fi, gdy nie jest używane (np. w nocy).
Rozważyć korzystanie z kabli Ethernet w miejscach, gdzie jest to możliwe.

2. Telefony komórkowe

Smartfony stały się nieodłącznym elementem naszego życia – używamy ich do komunikacji, pracy czy rozrywki. W trakcie rozmowy telefon komórkowy emituje fale radiowe, by połączyć się z najbliższą stacją bazową. Poziom promieniowania może wzrastać, gdy sygnał jest słabszy (np. w windach czy piwnicach), ponieważ telefon automatycznie zwiększa moc nadawania.

Co można zrobić?

Używać zestawów słuchawkowych lub głośnomówiących, aby zachować większą odległość między urządzeniem a głową.
Ograniczać długie rozmowy telefoniczne lub wykonywać je w miejscach ze stabilnym, mocnym zasięgiem.
Trzymać telefon w torebce czy plecaku zamiast w kieszeni, zwłaszcza gdy nie jest potrzebny pod ręką.

3. Linia wysokiego napięcia

Linie wysokiego napięcia to kolejne, często wymieniane źródło elektrosmogu. Emitują pola magnetyczne o niskiej częstotliwości (ELF), które mogą przenikać nawet przez ściany budynków. Wokół tematu mieszkaniowych inwestycji w pobliżu linii wysokiego napięcia narosło wiele kontrowersji i obaw dotyczących długofalowych skutków zdrowotnych.

Co można zrobić?

W przypadku zakupu lub budowy domu warto sprawdzić odległość od najbliższej linii wysokiego napięcia.
Dla osób już mieszkających w pobliżu takich linii rozwiązaniem mogą być pomiary natężenia pól elektromagnetycznych i odpowiednie aranżowanie przestrzeni (np. sypialni w innym skrzydle budynku).

4. Urządzenia codziennego użytku

Nie tylko duże nadajniki czy telefony komórkowe emitują pola elektromagnetyczne. W naszych domach znajdziemy wiele innych sprzętów: kuchenki mikrofalowe, telewizory, klimatyzatory czy lampy fluorescencyjne. Każde z nich w pewnym stopniu przyczynia się do zwiększenia tła elektromagnetycznego.

Co można zrobić?

Wyłączać lub odłączać od zasilania urządzenia, gdy nie są używane.
Zachowywać pewien dystans (choćby kilkadziesiąt centymetrów) od urządzeń podczas ich pracy.
Rozważyć wybór sprzętu z niskimi poziomami emisji (wiele nowoczesnych urządzeń ma stosowne certyfikaty).

Najważniejsze badania i kontrowersje

1. Normy bezpieczeństwa i zalecenia WHO

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) od lat monitoruje badania związane z wpływem pól elektromagnetycznych na zdrowie. Na stronie WHO można znaleźć obszerny przegląd aktualnych badań i oficjalnych zaleceń. Organizacja przyznaje, że przy poziomach promieniowania zgodnych z przyjętymi normami nie stwierdzono jednoznacznych i potwierdzonych skutków szkodliwych dla ludzi. Jednocześnie WHO zachęca do prowadzenia dalszych badań i stosowania zasady ostrożności w przypadkach, gdy ekspozycja jest długotrwała i wielokierunkowa.

2. Badania na temat telefonu komórkowego i ryzyka raka mózgu

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych aspektów elektrosmogu jest hipoteza, że intensywne korzystanie z telefonów komórkowych może zwiększać ryzyko zachorowania na nowotwory mózgu (np. glejaka). Niektóre badania epidemiologiczne wskazywały na niewielki wzrost ryzyka, ale wiele innych nie potwierdziło takiej korelacji w sposób jednoznaczny.

Największe programy badawcze, takie jak badanie INTERPHONE koordynowane przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC), nie dały wystarczających dowodów na wyraźny związek pomiędzy korzystaniem z telefonów komórkowych a nowotworami mózgu. Niemniej IARC sklasyfikowała pola elektromagnetyczne o częstotliwości radiowej (RF) jako „możliwe czynniki rakotwórcze” (Grupa 2B), co oznacza, że istnieją pewne podstawy do dalszych badań.

3. Syndrom nadwrażliwości elektromagnetycznej (EHS)

Część ludzi zgłasza specyficzne dolegliwości (bóle głowy, zmęczenie, bezsenność, zaburzenia koncentracji) w sytuacjach, gdy przebywają w otoczeniu intensywnego promieniowania z urządzeń bezprzewodowych. Taki stan bywa nazywany nadwrażliwością elektromagnetyczną (EHS – Electromagnetic Hypersensitivity).

Oficjalnie nauka nie uznaje EHS za zespół chorobowy o jednoznacznie udowodnionej przyczynie. Niektóre badania wskazują, że czynniki psychologiczne mogą odgrywać dużą rolę w występowaniu symptomów, podczas gdy inne sugerują, że faktyczne oddziaływanie pola elektromagnetycznego może mieć wpływ na wrażliwe jednostki. Zjawisko to wciąż jest obiektem badań i nie ma co do niego ogólnej zgody w środowisku naukowym.

4. Kontrowersje wokół sieci 5G

Ostatnio wiele emocji wzbudziło wprowadzenie standardu 5G, który wykorzystuje wyższe częstotliwości fal radiowych. Krytycy wskazują, że nie ma jeszcze wystarczających długookresowych badań dotyczących wpływu tego typu promieniowania na zdrowie, a gęsta sieć nadajników może znacząco zwiększyć poziom promieniowania w środowisku.

Zwolennicy 5G podkreślają, że nowy standard musi spełniać surowe normy bezpieczeństwa, a zastosowane technologie pozwalają na precyzyjniejsze kierowanie sygnałów, co zmniejsza zbędną ekspozycję.

Podsumowanie

Elektrosmog to zjawisko nieodłącznie związane z rozwojem technologicznym. Choć większość oficjalnych badań uspokaja, że przy obecnych normach poziom promieniowania z urządzeń codziennego użytku jest bezpieczny, wiele osób nadal ma wątpliwości co do długofalowych skutków intensywnej ekspozycji na pola elektromagnetyczne. Wątpliwości te podsycają liczne kontrowersje, takie jak podejrzenia związane z nowotworami mózgu czy syndromem nadwrażliwości elektromagnetycznej.

Co możesz zrobić, aby zredukować ekspozycję na elektrosmog?

Umieść router i inne urządzenia elektroniczne w pewnej odległości od miejsc, w których spędzasz najwięcej czasu (zwłaszcza gdy śpisz czy pracujesz w jednym pomieszczeniu).
Korzystaj z zestawów słuchawkowych do rozmów telefonicznych i ograniczaj bezpośredni kontakt smartfona ze skórą.
Unikaj nadmiernej liczby aktywnych urządzeń w jednym pomieszczeniu – jeśli np. nie potrzebujesz Wi-Fi w nocy, wyłączaj router na ten czas.
Rozważ stosowanie odpromienników – niektóre osoby przyznają, że odczuwają poprawę samopoczucia, gdy używają produktów neutralizujących promieniowanie.
Monitoruj temat – nauka stale się rozwija, a nowe badania mogą dostarczyć kolejnych informacji na temat tego, jak pola elektromagnetyczne oddziałują na organizm.

Ostatecznie, każdy z nas ma inny poziom wrażliwości, a wiele kontroli nad elektrosmogiem spoczywa w naszych własnych rękach. Świadome korzystanie z technologii, dbałość o podstawowe zasady higieny cyfrowej i zachowanie równowagi między życiem „online” a „offline” to kroki, które z pewnością przyczynią się do lepszego samopoczucia na co dzień.